Ekipmanların “Emekliliğini” Ertelemek: Eski Makinelerin Ömrünü Uzatmak ile Yenilerini Satın Almak Arasındaki Sınır Nerede Çizilmeli?
Bu konuyu “Spetstehcenter” Ltd. Şti. Direktörü Yuri Misenko ile konuştuk.Misenko, eski ekipmanların bakımında bilinçli kararlar almanın yollarını, yenileme için doğru zamanın nasıl belirlenmesi gerektiğini ve operasyonel verimlilik ile finansal öngörü arasında optimal dengenin nasıl sağlanabileceğini paylaştı.
Firma, farklı markalara ait özel amaçlı ekipmanların tedariki ve kiralanması alanında uzmanlaşmış olup, ayrıca bu ekipmanların bakım ve onarım hizmetlerini de sunmaktadır.
Üretici firmanın bakım talimatları, Rusya’daki gerçek saha koşullarıyla ne kadar uyumlu?
‘Servis için gerekli bilgiler her zaman yeni ekipmanla birlikte sunulmuyor. Bazı durumlarda bayiler, teknik dokümantasyon ve bakım talimatlarını doğrudan üretici firmadan talep etmek zorunda kalıyor. Ancak çoğu durumda bu talimatların, ekipmanların gerçek kullanım koşullarını yeterince dikkate almadığını belirtmek gerekir. Örneğin, Avrupa üreticilerinin uygulamalarını temel alan Çinli bir üretici, planlı bakım aralığını 500 motor saati olarak belirtebilir. Fakat bu süre, her zaman sıcaklık koşullarını ve ekipmanın çalışma yoğunluğunu göz önünde bulundurmaz.
Bayi veya yetkili servisler, üretici gereksinimlerini kendi tecrübe ve bilgi birikimlerine dayanarak yeniden düzenlemek zorunda kalıyor. Yine de bakım sıklığı ve kalitesinin değerlendirilmesi sorumluluğu nihayetinde ekipman sahiplerine aittir. Burada birçok etken rol oynar; ekipmanın ne kadar verimli kullanıldığına dair algıdan, bakım için ayrılan bütçeye kadar.
Bana göre, çalışma koşulları ne olursa olsun, ister hafif ister yoğun olsun, büyük makinelerde 250 motor saati, küçük makinelerde ise 200 motor saati aralığından daha uzun süreyle yağ değişimi yapılması güç ünitesinin erken aşınması açısından ciddi bir risktir. Ekipman sahibi, her türlü özel amaçlı makinenin karmaşık ve uyum içinde çalışan bir mekanizma olduğunu ve bu nedenle sürekli, nitelikli bir teknik kontrol gerektirdiğini bilmelidir.’
Özel ekipman sahiplerinin yaptığı hangi temel hatalar, ekipmanın kullanım ömrünü kısaltıyor?
‘Temel hata, imalatçının belirttiği günlük bakım gereksinimlerinin ihmal edilmesi ve kullanılan yedek parçalarda tasarrufa gidilmeye çalışılmasıdır. Bir diğer ciddi sorun ise düşük nitelikli personelin ekipmanı kullanmasına izin verilmesidir.
Önemli bir başka etken, özel ekipmanların amacına uygun şekilde kullanılmaması veya belirli parça ve bileşenlerde izin verilen yük sınırlarının aşılmasıdır. Bu durum genellikle ağır ekipman eklentilerinin kullanıldığı ya da zorlu çevre koşullarında çalışıldığı durumlarda ortaya çıkar. Bu tür vakalara sıkça rastlanmaktadır.’
Ekipman artık yeni olmasa da kullanım ömrünü mümkün olduğunca uzatmak istendiğinde nereden başlamak gerekir?
‘Kullanılmış ekipman alımı söz konusuysa, en önemli adım kapsamlı ve profesyonel bir kontrol gerçekleştirmektir. Bir arıza erken aşamada tespit edilirse, ileride birçok ciddi sorunun önüne geçilebilir. Herhangi bir bileşenin, hatta önemsiz gibi görünen bir parçanın bile arızalanmasının ciddi sonuçlara yol açabileceğini unutmamak gerekir.
Ekipman filosunun uygun teknik şartlarda kalabilmesi için planlı bakımların aksatılmaması ve mümkünse makine üreticisinin önerdiği servis aralıklarının kısaltılması gerekir. Ayrıca yılda bir kez veya her 2.000 motor saatinde bir, tüm önemli sistemleri kapsayan kapsamlı bir bakım ve arıza tespiti yapılması da faydalı olacaktır.’
Yağların, filtrelerin ve diğer sarf malzemelerinin kalitesi, bir makinenin kullanım ömrünü nasıl etkiler?
‘Motor yağı üreticileriyle uzun yıllara dayanan iş birliği tecrübem sayesinde, Rusya’da artık oldukça kaliteli yağlar ve teknik sıvılar üretilebildiğini güvenle söyleyebilirim. Bu ürünler, pazarımızdan çekilen tanınmış markalardan hiçbir şekilde geri kalmadığı gibi, bazı yönlerden onları bile geride bırakıyor. Temel yağlar için fazla ödeme yapmanın bir anlamı yok; ancak özel amaçlı yağlar ve greslerin seçiminde daha dikkatli olunması gerekiyor.
Yağın maliyetinin, temel yağın fiyatı ve özel katkı maddelerinin maliyetinden oluştuğunu anlamak gerekir. Katkı paketi ne kadar zengin ve kaliteli olursa, yağın fiyatı da o kadar artar. Her durumda, her bir parçanın ömrü kullanılan yağlayıcı malzemelerin kalitesine bağlıdır ve bu malzemelerin seçimi nihayetinde ekipman sahibinin sorumluluğundadır.
Yedek parçalar konusunda da durum hemen hemen aynıdır. Bir ünitenin kullanım ömrü, doğrudan takılan parçanın kalitesine bağlıdır.
Firmamızın deneyimlerine göre, makine üreticisinin işaretini taşıyan orijinal bir parça, her zaman muadili kadar iyi performans göstermemiştir. Ancak çoğu durumda, orijinal yedek parçalar ve sarf malzemeleri montaj ve sonraki kullanım aşamalarında daha az sorun yaratmaktadır.’
Operatörün sahip olduğu nitelik, ekipmanın kullanım ömrünün korunmasında nasıl bir rol oynar?
‘Operatörün sahip olduğu nitelik, ekipmanın uzun ömürlü ve sorunsuz çalışmasında kritik bir unsurdur. Günlük kontrollerin yapılması ve ekipmanın çalışmaya hazırlanması sorumluluğu doğrudan operatöre aittir.
Arıza durumlarında ilk teşhis de operatör tarafından yapılır. Ancak temel teknik bilgiye sahip olunmadığında, ciddi sonuçların önüne geçmek mümkün olmaz.
Sorumlu personelin düzenli olarak eğitilmesi büyük önem taşır. Ekipmanlar sürekli gelişmekte, kontrol ve kullanım prensipleri de değişmektedir. Bu değişiklikleri, ekipmanı doğrudan kullanan ve bakımını yapan kişilerin mutlaka bilmesi gerekir. Günümüzde birçok bayi, ekipman satış hizmetlerine operatör eğitimini de dâhil etmektedir.’
Hem maliyetleri azaltmak hem de ekipmanı çalışır durumda tutmak isteyen makine sahiplerine ne tavsiye edersiniz?
‘Ekipman bakım maliyetlerini azaltırken onu faal durumda tutmanın evrensel bir formülü yoktur. Ancak bir gerçek var: makine ne kadar eskiyse, o kadar fazla ilgi ve bakım gerektirir.
Giderler açısından belirli bir sınır vardır. Onarım süresi, makinenin çalışma süresini aşmamalıdır. Ancak ekipmanın kullanım dışı kalması her zaman doğrudan onarım çalışmalarıyla ilgili değildir; bazen gerekli yedek parçaların beklenmesi de bu süreyi uzatabilir.
Daha az bilinen bir markaya ait ekipman satın alınırken, sahipleri her zaman yedek parça bekleme süresi veya onarımın zorlukları hakkında düşünmez. Bu konuda şu tavsiye verilebilir: Ekipman satın alırken, bayinin veya distribütörün kullanım detayları konusunda yeterince bilgili olduğundan ve standart bir arıza durumunda makinenin en kısa sürede yeniden çalışır hâle getirilmesini sağlayabileceğinden emin olun.
Uzun yıllara dayanan deneyimime göre, marka her zaman belirleyici bir faktör değildir. Distribütörün veya bayinin garanti servisine, yedek parça stoklarına ve kendi lojistik ağına sahip olması, ekipmanın uzun süre kesintisiz çalışmasını sağlayarak genel maliyetleri azaltmanıza yardımcı olur.’
Ekipman filosunu artık yenileme zamanının geldiğini nasıl anlamak gerekir?
'Belirli bir makinenin işletme giderleri, kullanımından elde edilen kârı aşmaya başladığında, onu faaliyette tutmanın artık bir anlamı kalmadığını söylemek mantıklıdır.
Şu anda firmamız, kendisi için yeni bir faaliyet alanı olan özel ekipman kiralama hizmetlerini aktif olarak geliştirmektedir. Çin üretimi ekipmanların kullanım ömrünü ve yedek parça tedariki ile onarım konusundaki deneyimimizi dikkate alarak, kiralık makinelerimiz için 3–4 yıllık bir kullanım süresi öngörüyoruz. Ancak tekrar vurgulamak isterim ki, ekipmana sürekli özen göstermek çok önemlidir. Bu sayede, bir makineyle çalışmanın artık kârlı olmaktan çıktığı noktayı net bir şekilde fark edebilirsiniz.'
Bu konuyu “Spetstehcenter” Ltd. Şti. Direktörü Yuri Misenko ile konuştuk.Misenko, eski ekipmanların bakımında bilinçli kararlar almanın yollarını, yenileme için doğru zamanın nasıl belirlenmesi gerektiğini ve operasyonel verimlilik ile finansal öngörü arasında optimal dengenin nasıl sağlanabileceğini paylaştı.
Firma, farklı markalara ait özel amaçlı ekipmanların tedariki ve kiralanması alanında uzmanlaşmış olup, ayrıca bu ekipmanların bakım ve onarım hizmetlerini de sunmaktadır.
Üretici firmanın bakım talimatları, Rusya’daki gerçek saha koşullarıyla ne kadar uyumlu?
‘Servis için gerekli bilgiler her zaman yeni ekipmanla birlikte sunulmuyor. Bazı durumlarda bayiler, teknik dokümantasyon ve bakım talimatlarını doğrudan üretici firmadan talep etmek zorunda kalıyor. Ancak çoğu durumda bu talimatların, ekipmanların gerçek kullanım koşullarını yeterince dikkate almadığını belirtmek gerekir. Örneğin, Avrupa üreticilerinin uygulamalarını temel alan Çinli bir üretici, planlı bakım aralığını 500 motor saati olarak belirtebilir. Fakat bu süre, her zaman sıcaklık koşullarını ve ekipmanın çalışma yoğunluğunu göz önünde bulundurmaz.
Bayi veya yetkili servisler, üretici gereksinimlerini kendi tecrübe ve bilgi birikimlerine dayanarak yeniden düzenlemek zorunda kalıyor. Yine de bakım sıklığı ve kalitesinin değerlendirilmesi sorumluluğu nihayetinde ekipman sahiplerine aittir. Burada birçok etken rol oynar; ekipmanın ne kadar verimli kullanıldığına dair algıdan, bakım için ayrılan bütçeye kadar.
Bana göre, çalışma koşulları ne olursa olsun, ister hafif ister yoğun olsun, büyük makinelerde 250 motor saati, küçük makinelerde ise 200 motor saati aralığından daha uzun süreyle yağ değişimi yapılması güç ünitesinin erken aşınması açısından ciddi bir risktir. Ekipman sahibi, her türlü özel amaçlı makinenin karmaşık ve uyum içinde çalışan bir mekanizma olduğunu ve bu nedenle sürekli, nitelikli bir teknik kontrol gerektirdiğini bilmelidir.’
Özel ekipman sahiplerinin yaptığı hangi temel hatalar, ekipmanın kullanım ömrünü kısaltıyor?
‘Temel hata, imalatçının belirttiği günlük bakım gereksinimlerinin ihmal edilmesi ve kullanılan yedek parçalarda tasarrufa gidilmeye çalışılmasıdır. Bir diğer ciddi sorun ise düşük nitelikli personelin ekipmanı kullanmasına izin verilmesidir.
Önemli bir başka etken, özel ekipmanların amacına uygun şekilde kullanılmaması veya belirli parça ve bileşenlerde izin verilen yük sınırlarının aşılmasıdır. Bu durum genellikle ağır ekipman eklentilerinin kullanıldığı ya da zorlu çevre koşullarında çalışıldığı durumlarda ortaya çıkar. Bu tür vakalara sıkça rastlanmaktadır.’
Ekipman artık yeni olmasa da kullanım ömrünü mümkün olduğunca uzatmak istendiğinde nereden başlamak gerekir?
‘Kullanılmış ekipman alımı söz konusuysa, en önemli adım kapsamlı ve profesyonel bir kontrol gerçekleştirmektir. Bir arıza erken aşamada tespit edilirse, ileride birçok ciddi sorunun önüne geçilebilir. Herhangi bir bileşenin, hatta önemsiz gibi görünen bir parçanın bile arızalanmasının ciddi sonuçlara yol açabileceğini unutmamak gerekir.
Ekipman filosunun uygun teknik şartlarda kalabilmesi için planlı bakımların aksatılmaması ve mümkünse makine üreticisinin önerdiği servis aralıklarının kısaltılması gerekir. Ayrıca yılda bir kez veya her 2.000 motor saatinde bir, tüm önemli sistemleri kapsayan kapsamlı bir bakım ve arıza tespiti yapılması da faydalı olacaktır.’
Yağların, filtrelerin ve diğer sarf malzemelerinin kalitesi, bir makinenin kullanım ömrünü nasıl etkiler?
‘Motor yağı üreticileriyle uzun yıllara dayanan iş birliği tecrübem sayesinde, Rusya’da artık oldukça kaliteli yağlar ve teknik sıvılar üretilebildiğini güvenle söyleyebilirim. Bu ürünler, pazarımızdan çekilen tanınmış markalardan hiçbir şekilde geri kalmadığı gibi, bazı yönlerden onları bile geride bırakıyor. Temel yağlar için fazla ödeme yapmanın bir anlamı yok; ancak özel amaçlı yağlar ve greslerin seçiminde daha dikkatli olunması gerekiyor.
Yağın maliyetinin, temel yağın fiyatı ve özel katkı maddelerinin maliyetinden oluştuğunu anlamak gerekir. Katkı paketi ne kadar zengin ve kaliteli olursa, yağın fiyatı da o kadar artar. Her durumda, her bir parçanın ömrü kullanılan yağlayıcı malzemelerin kalitesine bağlıdır ve bu malzemelerin seçimi nihayetinde ekipman sahibinin sorumluluğundadır.
Yedek parçalar konusunda da durum hemen hemen aynıdır. Bir ünitenin kullanım ömrü, doğrudan takılan parçanın kalitesine bağlıdır.
Firmamızın deneyimlerine göre, makine üreticisinin işaretini taşıyan orijinal bir parça, her zaman muadili kadar iyi performans göstermemiştir. Ancak çoğu durumda, orijinal yedek parçalar ve sarf malzemeleri montaj ve sonraki kullanım aşamalarında daha az sorun yaratmaktadır.’
Operatörün sahip olduğu nitelik, ekipmanın kullanım ömrünün korunmasında nasıl bir rol oynar?
‘Operatörün sahip olduğu nitelik, ekipmanın uzun ömürlü ve sorunsuz çalışmasında kritik bir unsurdur. Günlük kontrollerin yapılması ve ekipmanın çalışmaya hazırlanması sorumluluğu doğrudan operatöre aittir.
Arıza durumlarında ilk teşhis de operatör tarafından yapılır. Ancak temel teknik bilgiye sahip olunmadığında, ciddi sonuçların önüne geçmek mümkün olmaz.
Sorumlu personelin düzenli olarak eğitilmesi büyük önem taşır. Ekipmanlar sürekli gelişmekte, kontrol ve kullanım prensipleri de değişmektedir. Bu değişiklikleri, ekipmanı doğrudan kullanan ve bakımını yapan kişilerin mutlaka bilmesi gerekir. Günümüzde birçok bayi, ekipman satış hizmetlerine operatör eğitimini de dâhil etmektedir.’
Hem maliyetleri azaltmak hem de ekipmanı çalışır durumda tutmak isteyen makine sahiplerine ne tavsiye edersiniz?
‘Ekipman bakım maliyetlerini azaltırken onu faal durumda tutmanın evrensel bir formülü yoktur. Ancak bir gerçek var: makine ne kadar eskiyse, o kadar fazla ilgi ve bakım gerektirir.
Giderler açısından belirli bir sınır vardır. Onarım süresi, makinenin çalışma süresini aşmamalıdır. Ancak ekipmanın kullanım dışı kalması her zaman doğrudan onarım çalışmalarıyla ilgili değildir; bazen gerekli yedek parçaların beklenmesi de bu süreyi uzatabilir.
Daha az bilinen bir markaya ait ekipman satın alınırken, sahipleri her zaman yedek parça bekleme süresi veya onarımın zorlukları hakkında düşünmez. Bu konuda şu tavsiye verilebilir: Ekipman satın alırken, bayinin veya distribütörün kullanım detayları konusunda yeterince bilgili olduğundan ve standart bir arıza durumunda makinenin en kısa sürede yeniden çalışır hâle getirilmesini sağlayabileceğinden emin olun.
Uzun yıllara dayanan deneyimime göre, marka her zaman belirleyici bir faktör değildir. Distribütörün veya bayinin garanti servisine, yedek parça stoklarına ve kendi lojistik ağına sahip olması, ekipmanın uzun süre kesintisiz çalışmasını sağlayarak genel maliyetleri azaltmanıza yardımcı olur.’
Ekipman filosunu artık yenileme zamanının geldiğini nasıl anlamak gerekir?
'Belirli bir makinenin işletme giderleri, kullanımından elde edilen kârı aşmaya başladığında, onu faaliyette tutmanın artık bir anlamı kalmadığını söylemek mantıklıdır.
Şu anda firmamız, kendisi için yeni bir faaliyet alanı olan özel ekipman kiralama hizmetlerini aktif olarak geliştirmektedir. Çin üretimi ekipmanların kullanım ömrünü ve yedek parça tedariki ile onarım konusundaki deneyimimizi dikkate alarak, kiralık makinelerimiz için 3–4 yıllık bir kullanım süresi öngörüyoruz. Ancak tekrar vurgulamak isterim ki, ekipmana sürekli özen göstermek çok önemlidir. Bu sayede, bir makineyle çalışmanın artık kârlı olmaktan çıktığı noktayı net bir şekilde fark edebilirsiniz.'